KANDİL GECELERİ BİDAT MI DELİLLERİ - AYET, HADİS
"Sonradan ortaya çıkan herşey bid'attir; her bid'at sapıklıktır ve her sapıklık insanı ateşe sürükler.Arapçası: "Küllu bid'atin dalaleh ve küllu dalaletin finnar" hadisinin kaynağı:
Kelime kelime bu şekilde olan bir hadise rastlanmadı, fakat farklı hadisler birleştirilerek böyle bir sonuca varılmış.Bu sonuca varanların kullandığı ve kaynak diye gösterdiği deliller aşağıdadır.Aşağıdaki deliller başka hadis kitaplarında da aşağıdaki şekliyle bulunmaktadır.
Âişe(R) şöyle demiştir: Rasûlullah(S): "Herkim bizim şu dîn işimizin içinde ondan olmayan bir bid'at îcâd ederse, o reddedilmiştir; bâtıldır" buyurdu.Bu hadîsi Abdullah ibn Ca'fer el-Mahramî ile Abdulvâhid ibnu Ebî Avn da, Saîd ibn İbrahim'den rivayet etmişlerdir. Buhari,sulh:5
Âişe (r.a.)'den (rivayet olunduğuna göre) Rasûlullah (s.a.) "Kim bizim dinimizde, onda olmayan bir şey ortaya atarsa, (onun ortaya attığı) o şey batıldır." Ebu Davut,sunnet ,5
Aişe (ra)’dan rivayet edildiğine göre Resulullah (sav) buyurdular ki;
“Kim bu dinden olmayan bir şeyi onda ihdas ederse, onun icat ettiği şey merdud ve batıldır.”İbni mace, mukadime 14
Irbad b. Sariye (r.a.)’den rivâyete göre, şöyle demiştir( bu hadisi rivayet eden başka raviler de vardır):
Rasûlullah (s.a.v.) bir gün sabah namazından sonra son derece tesirli bir va’z verdi de bu va’zın tesirinden gözler yaşardı kalpler ürperdi Ashabtan bir kişi: Bu öğütler vedalaşan bir kimsenin öğütleri gibidir o halde bize neyi tavsiye ederseniz Ey Allah’ın Rasûlü! Dedi. Rasûlullah (s.a.v.)’de şöyle buyurdu: “Allah’a karşı her zaman ve her zeminde sorumluluk bilinci içerisinde olmayı Allah’tan gelen her şeyi dinleyip itaat etmeyi idareciniz durumunda olan kimse Habeşli bir köle bile olsa onu bile dinleyip itaat ediniz. İçinizde yaşayacak olanlar benden sonra pek çok ayrılık ve anlaşmazlıklara şâhid olacaklardır. Dinde yeri olmayan fakat dindenmiş gibi gösterilmeye çalışan şeyleren sakınıp uzak durunuz çünkü onlar sapıklıktır. Sizden kim bu dönemlere ulaşırsa benim sünnetime ve doğru yolda olan Hülefai Raşîdinin sünnetine sıkıca sarılsın. Bu yolda sabredip dişinizi sıkınız.”İbni mace,ilim:16
KANDİLLER:
Âişe(R) şöyle demiştir: Rasûlullah(S): "Herkim bizim şu dîn işimizin içinde ondan olmayan bir bid'at îcâd ederse, o reddedilmiştir; bâtıldır" buyurdu.Bu hadîsi Abdullah ibn Ca'fer el-Mahramî ile Abdulvâhid ibnu Ebî Avn da, Saîd ibn İbrahim'den rivayet etmişlerdir. Buhari,sulh:5
Âişe (r.a.)'den (rivayet olunduğuna göre) Rasûlullah (s.a.) "Kim bizim dinimizde, onda olmayan bir şey ortaya atarsa, (onun ortaya attığı) o şey batıldır." Ebu Davut,sunnet ,5
Aişe (ra)’dan rivayet edildiğine göre Resulullah (sav) buyurdular ki;
“Kim bu dinden olmayan bir şeyi onda ihdas ederse, onun icat ettiği şey merdud ve batıldır.”İbni mace, mukadime 14
Irbad b. Sariye (r.a.)’den rivâyete göre, şöyle demiştir( bu hadisi rivayet eden başka raviler de vardır):
Rasûlullah (s.a.v.) bir gün sabah namazından sonra son derece tesirli bir va’z verdi de bu va’zın tesirinden gözler yaşardı kalpler ürperdi Ashabtan bir kişi: Bu öğütler vedalaşan bir kimsenin öğütleri gibidir o halde bize neyi tavsiye ederseniz Ey Allah’ın Rasûlü! Dedi. Rasûlullah (s.a.v.)’de şöyle buyurdu: “Allah’a karşı her zaman ve her zeminde sorumluluk bilinci içerisinde olmayı Allah’tan gelen her şeyi dinleyip itaat etmeyi idareciniz durumunda olan kimse Habeşli bir köle bile olsa onu bile dinleyip itaat ediniz. İçinizde yaşayacak olanlar benden sonra pek çok ayrılık ve anlaşmazlıklara şâhid olacaklardır. Dinde yeri olmayan fakat dindenmiş gibi gösterilmeye çalışan şeyleren sakınıp uzak durunuz çünkü onlar sapıklıktır. Sizden kim bu dönemlere ulaşırsa benim sünnetime ve doğru yolda olan Hülefai Raşîdinin sünnetine sıkıca sarılsın. Bu yolda sabredip dişinizi sıkınız.”İbni mace,ilim:16
KANDİLLER:
1.Mevlid kandili: Rebiul-evvel ayının 11. ve 12. günleri arasındaki gecedir. .Peygamberimizin doğum gecesi olarak kutlanır. Mevlid, doğum zamanı demektir.
Kutsallığı ile ilgili delil yok.
Mevlid kandili, ilk defa hicretten yaklaşık üç yüz elli yıl kadar sonra Mısır’da, Şii Fâtimî Devleti döneminde kutlanmaya başlamıştır. Eyyûbîler döneminde birçok tören ve bayram kaldırılmış olduğundan Mevlid kutlamaları Erbil Atabegi Begteginli Muzafferuddin Kökböri (ö. 629/1232) tarafından büyük törenlerle yeniden kutlanmaya başlamıştır.19 Muzafferuddin Kökböri’nin bu kutlamaları yeniden başlatmasının ardında, Musullu sûfi Ömer b. Muhammed el-Mellâ’nın bulunduğu belirtilmektedir. Peygamber Efendimizin doğum günü olan bu günün / gecenin faziletine dair de herhangi bir delil mevcut değildir. (Ahmet Özel, “Mevlid”, DİA, c. 29, s. 475)
Ebû Şâme el-Makdisî, Şehâbeddin el-Kastallânî, İbn Hacer el-Askalânî, Celâleddin es-Suyûti gibi bazı âlimler Peygamberimizin dünyaya gelmesi sebebi ile sevinmenin, bu gün münasebetiyle muhtaçlara yardım etmenin, Peygamberimize şiirler (mevlid gibi) okumanın güzel birer amel olduğu söyleyerek, bu gibi Mevlid kutlamalarının “bid’at-ı hasene” sayılması gerektiğini söylemişlerdir. Mâlikî fakihi İbnu’l-Hâc el-Abderî, Ömer b. Ali el-Lahmî el-Fâkihânî, İbn Teymiyye, Muhammed Abduh, Abdulaziz İbn Bâz ve Hammûd b. Abdillah et-Tuveycîrî gibi âlimler ise mevlid kutlamalarına “bid’at-i seyyie” gözüyle bakmış ve buna şiddetle karşı çıkmışlardır. (Ahmet Özel, a.g.e., s. 477-478; Ahmet Özel, “Mevlid: Tarihi ve Dini Hükmü”, Dîvân İlmî Araştırmalar Dergisi, Bilim ve Sanat Vakfı, İstanbul, 2002/1, sayı: 12, s. 243-246)
2 . Regaip kandili: Üç ayların başlangıcı olan Recep ayının ilk Cuma gecesidir. Peygamberimizin anne rahmine düştüğü gece olarak bilinir.
Delil: Hadis ( Bu hadisin uydurma olduğu yönünde itirazlar var)
Enes bin Malik (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:
“Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Recep ayında orucun faziletini zikrettikten sonra, devamla:
‘O ayda bulunan ilk Cuma gecesinden gafil olmayın. Çünkü o, meleklerin regaib diye isimlendirdikleri bir gecedir. Kim Recep ayının ilk Perşembe gününü oruç tutar ve o günün, akşamla yatsı arası on iki rekât namaz kılarsa, Allah-u Teâlâ o kimsenin günahlarını bağışlar’ buyurdu.”( [İbn Kayyim, el-Menâru’l-Munîf, s: 95, Terc: Muzaffer Can, s: 88-89])
Not: Bu hadise kütübi sitede rastlanmadı.
Not: "Recep ayı Allah’ın ayı, Şaban benim ayım, Ramazan da ümmetimin ayıdır." (Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, 1/423) hadisine kütübi sitede rastlanmadı.Ayrıca;
Enes b. Malik ( r.a. )'dan şöyle rivayet edimesi: Receb ayı girdiğinde Hz. Peygamber şöyle derdi: "Allahım! Recep ve Şaban'ı bize mübarek kıl ve bizi Ramazan'a ulaştır." (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/259) ve;
İbn-i Abbas -radiyallahu anh- Hazretlerinin: “Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Recep ayında bazen o kadar çok oruç tutardı ki, biz O’nu hiç iftar etmeyecek zannederdik. Bazen de o kadar çok iftar ederdi ki, biz O’nu hiç oruç tutmayacak zannederdik.” buyurmuştur.(Müslim) peygamberimizin üç aylarda bolca ibadet ettiğini bu ayda özel bir gecenin olmadığını kuvvetlendirmektedir.
3.Miraç kandili : Recep ayının 27. Gecesi.Peygamberimizin miraca çıkması kutlanır.
Kutsallığı ile ilgili delil yok.
4.Berat kandili: Şaban ayının on beşinci gecesi olan Beraat kuranın indirildiği gece olarak kutlanır. Allah’ın o gecede kulların rızıklarını taksim ettiği, ecellerini tayin ettiği, bir sonraki Şaban ayının on beşine kadar olacak tüm olayları takdir ettiği, dolayısıyla bu gece yapılacak olan dua ve ibadetlerin mutlaka kabul edileceği iddia edilmiştir. Duhan suresinde kasdedilen gecenin berat gecesi mi kadir gecesi mi olduğu tartışmasından doğmuştur.Bazıları bu gecenin berat gecesi olduğunu söylese de kuranda kasdedilenin kadir gecesi olma ihtimali diğer ayetlerle birlikte incelendiğinde daha kuvvetlidir.
Tartışmaya neden olan ayetler:
“Hâ Mîm. Andolsun o apaçık kitaba ki, biz onu mübarek bir gecede indirdik. Çünkü biz uyarıcıyız. O gecede her hikmetli buyruk ayrılır ve katımızdan bir emirle ilgilisine yollanır.” (Duhân, 44/1-5)
“Ramazan ayı ki o ayda insanlara yol gösterici, doğrunun ve doğruyu eğriden ayırmanın açık delilleri olarak Kur’an indirilmiştir.” (Bakara, 2/185)
” Muhakkak ki biz Kur’an’ı Kadir gecesinde indirdik.” (Kadir, 97/1)
Delil: hadis (Zayıf olduğu iddası var):
Âişe (r.anha)’dan rivâyete göre, şöyle demiştir: Bir gece Rasûlullah (s.a.v.)’i yanımda olmadığını görerek çıktım ve ararken Bakî’ mezarlığında buldum. Allah ve Rasûlünün sana haksızlık etmelerinden mi korkmuştun? Buyurdular. Bende dedim ki: “Ey Allah’ın Rasûlü, hanımlarından birisinin yanına gittiğinizi zannetmiştim.” Bunun üzerine; “Allah, Şaban ayının yarısında dünya semesına iner ve Kelb kabilesinin koyunlarının kılları sayısından daha çok günahları veya günah işleyenleri bağışlar” buyurdular. (Nesâî, Cenaiz: 103)
Bu konuda Ebû Bekir es Sıddık’tan da hadis rivâyet edilmiştir.
Tirmîzî: Âişe (r.anha)’nın hadisini bu şekliyle sadece Haccac’ın rivâyetinden biliyoruz. Muhammed’den işittim bu hadisin zayıf olduğunu ve Yahya b. ebî Kesir’in, Urve’den işitmediğini söylerdi. Haccac b. Ertae, Yahya b. ebî Kesir’den hadis işitmemiştir.
Delil 2 :Hadis:
İbn Mâce’nin Ebû Mûsâ el-Eş’arî (r.a)’den rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Şaban ayının ortası gecesi olunca gece namaza kalkın, o gecenin gündüzünde de oruç tutun. Zira Allah Teala o gece güneş batınca dünya semasına iner ve ta ki güneş doğana kadar “Bağışlanma dileyen yok mu, mağfiret edeyim? Rızık isteyen yok mu, rızık vereyim? (Bir derde) mübtela olan yok mu, afiyet vereyim?…” buyurur.”( İbn Mâce, “İkâme”, 191.)
Sonuç: Kuranda kasdedilen gece berat gecesi olmasa da , Şaban ayının değerli üç aylardan oluşu , peygamberimizin bu ayda ibadetini artırması ve birkaç kaynaktan zayıf da olsa bu gecenin önemi ile ilgili rivayetler bu geceye önem vermeyi gerektiriyor. Ancak bunu yaparken, hakkında sahih hadis bulunmayan özel ibadet türlerini, Sünnet’le sabit olmuş gibi değerlendirmemeye dikkat etmek gerekir.
5.Kadir gecesi : Kuranın indirildiği gece olarak kutlanır.Ramazanın 27. Gecesi.
Delil: Kadir suresi:
1. Biz onu (Kur'an'ı) Kadir gecesinde indirdik.
2. Kadir gecesinin ne olduğunu sen bilir misin?
3. Kadir gecesi, bin aydan hayırlıdır.
4. O gecede, Rablerinin izniyle melekler ve Ruh (Cebrâil), her iş için iner dururlar.
5. O gece, esenlik doludur. Ta fecrin doğusuna kadar.
Delil: Hadis:
“Kim inanarak ve karşılığını sadece Allah’tan umarak Kadir Gecesini ihya edip ibadetle geçirirse, geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhari, İman: 35; Tirmizî, Savm: 1)
Delil 2: Hadis:
Bir gün Âişe validemiz, Peygamberimize: “Ey Allah’ın elçisi! Kadir gecesinin hangi gece olduğunu anlarsam o gece nasıl dua edeyim?” diye sormuş, Peygamberimiz de ona: “Şu duayı oku” buyurmuştur:
“Allahım! Sen affedicisin, cömertsin. Affetmeyi seversin. Beni de affet.” (Tirmizi, Daavât)
Mevlid kandili, ilk defa hicretten yaklaşık üç yüz elli yıl kadar sonra Mısır’da, Şii Fâtimî Devleti döneminde kutlanmaya başlamıştır. Eyyûbîler döneminde birçok tören ve bayram kaldırılmış olduğundan Mevlid kutlamaları Erbil Atabegi Begteginli Muzafferuddin Kökböri (ö. 629/1232) tarafından büyük törenlerle yeniden kutlanmaya başlamıştır.19 Muzafferuddin Kökböri’nin bu kutlamaları yeniden başlatmasının ardında, Musullu sûfi Ömer b. Muhammed el-Mellâ’nın bulunduğu belirtilmektedir. Peygamber Efendimizin doğum günü olan bu günün / gecenin faziletine dair de herhangi bir delil mevcut değildir. (Ahmet Özel, “Mevlid”, DİA, c. 29, s. 475)
Ebû Şâme el-Makdisî, Şehâbeddin el-Kastallânî, İbn Hacer el-Askalânî, Celâleddin es-Suyûti gibi bazı âlimler Peygamberimizin dünyaya gelmesi sebebi ile sevinmenin, bu gün münasebetiyle muhtaçlara yardım etmenin, Peygamberimize şiirler (mevlid gibi) okumanın güzel birer amel olduğu söyleyerek, bu gibi Mevlid kutlamalarının “bid’at-ı hasene” sayılması gerektiğini söylemişlerdir. Mâlikî fakihi İbnu’l-Hâc el-Abderî, Ömer b. Ali el-Lahmî el-Fâkihânî, İbn Teymiyye, Muhammed Abduh, Abdulaziz İbn Bâz ve Hammûd b. Abdillah et-Tuveycîrî gibi âlimler ise mevlid kutlamalarına “bid’at-i seyyie” gözüyle bakmış ve buna şiddetle karşı çıkmışlardır. (Ahmet Özel, a.g.e., s. 477-478; Ahmet Özel, “Mevlid: Tarihi ve Dini Hükmü”, Dîvân İlmî Araştırmalar Dergisi, Bilim ve Sanat Vakfı, İstanbul, 2002/1, sayı: 12, s. 243-246)
2 . Regaip kandili: Üç ayların başlangıcı olan Recep ayının ilk Cuma gecesidir. Peygamberimizin anne rahmine düştüğü gece olarak bilinir.
Delil: Hadis ( Bu hadisin uydurma olduğu yönünde itirazlar var)
Enes bin Malik (Radiyallahu Anh) şöyle dedi:
“Rasulullah (Sallallahu Aleyhi ve Sellem) Recep ayında orucun faziletini zikrettikten sonra, devamla:
‘O ayda bulunan ilk Cuma gecesinden gafil olmayın. Çünkü o, meleklerin regaib diye isimlendirdikleri bir gecedir. Kim Recep ayının ilk Perşembe gününü oruç tutar ve o günün, akşamla yatsı arası on iki rekât namaz kılarsa, Allah-u Teâlâ o kimsenin günahlarını bağışlar’ buyurdu.”( [İbn Kayyim, el-Menâru’l-Munîf, s: 95, Terc: Muzaffer Can, s: 88-89])
Not: Bu hadise kütübi sitede rastlanmadı.
Not: "Recep ayı Allah’ın ayı, Şaban benim ayım, Ramazan da ümmetimin ayıdır." (Aclûnî, Keşfu’l-Hafâ, 1/423) hadisine kütübi sitede rastlanmadı.Ayrıca;
Enes b. Malik ( r.a. )'dan şöyle rivayet edimesi: Receb ayı girdiğinde Hz. Peygamber şöyle derdi: "Allahım! Recep ve Şaban'ı bize mübarek kıl ve bizi Ramazan'a ulaştır." (Ahmed b. Hanbel, Müsned, 1/259) ve;
İbn-i Abbas -radiyallahu anh- Hazretlerinin: “Resulullah -sallallahu aleyhi ve sellem- Recep ayında bazen o kadar çok oruç tutardı ki, biz O’nu hiç iftar etmeyecek zannederdik. Bazen de o kadar çok iftar ederdi ki, biz O’nu hiç oruç tutmayacak zannederdik.” buyurmuştur.(Müslim) peygamberimizin üç aylarda bolca ibadet ettiğini bu ayda özel bir gecenin olmadığını kuvvetlendirmektedir.
3.Miraç kandili : Recep ayının 27. Gecesi.Peygamberimizin miraca çıkması kutlanır.
Kutsallığı ile ilgili delil yok.
4.Berat kandili: Şaban ayının on beşinci gecesi olan Beraat kuranın indirildiği gece olarak kutlanır. Allah’ın o gecede kulların rızıklarını taksim ettiği, ecellerini tayin ettiği, bir sonraki Şaban ayının on beşine kadar olacak tüm olayları takdir ettiği, dolayısıyla bu gece yapılacak olan dua ve ibadetlerin mutlaka kabul edileceği iddia edilmiştir. Duhan suresinde kasdedilen gecenin berat gecesi mi kadir gecesi mi olduğu tartışmasından doğmuştur.Bazıları bu gecenin berat gecesi olduğunu söylese de kuranda kasdedilenin kadir gecesi olma ihtimali diğer ayetlerle birlikte incelendiğinde daha kuvvetlidir.
Tartışmaya neden olan ayetler:
“Hâ Mîm. Andolsun o apaçık kitaba ki, biz onu mübarek bir gecede indirdik. Çünkü biz uyarıcıyız. O gecede her hikmetli buyruk ayrılır ve katımızdan bir emirle ilgilisine yollanır.” (Duhân, 44/1-5)
“Ramazan ayı ki o ayda insanlara yol gösterici, doğrunun ve doğruyu eğriden ayırmanın açık delilleri olarak Kur’an indirilmiştir.” (Bakara, 2/185)
” Muhakkak ki biz Kur’an’ı Kadir gecesinde indirdik.” (Kadir, 97/1)
Delil: hadis (Zayıf olduğu iddası var):
Âişe (r.anha)’dan rivâyete göre, şöyle demiştir: Bir gece Rasûlullah (s.a.v.)’i yanımda olmadığını görerek çıktım ve ararken Bakî’ mezarlığında buldum. Allah ve Rasûlünün sana haksızlık etmelerinden mi korkmuştun? Buyurdular. Bende dedim ki: “Ey Allah’ın Rasûlü, hanımlarından birisinin yanına gittiğinizi zannetmiştim.” Bunun üzerine; “Allah, Şaban ayının yarısında dünya semesına iner ve Kelb kabilesinin koyunlarının kılları sayısından daha çok günahları veya günah işleyenleri bağışlar” buyurdular. (Nesâî, Cenaiz: 103)
Bu konuda Ebû Bekir es Sıddık’tan da hadis rivâyet edilmiştir.
Tirmîzî: Âişe (r.anha)’nın hadisini bu şekliyle sadece Haccac’ın rivâyetinden biliyoruz. Muhammed’den işittim bu hadisin zayıf olduğunu ve Yahya b. ebî Kesir’in, Urve’den işitmediğini söylerdi. Haccac b. Ertae, Yahya b. ebî Kesir’den hadis işitmemiştir.
Delil 2 :Hadis:
İbn Mâce’nin Ebû Mûsâ el-Eş’arî (r.a)’den rivayet ettiğine göre Hz. Peygamber (s.a.v) şöyle buyurmuştur: “Şaban ayının ortası gecesi olunca gece namaza kalkın, o gecenin gündüzünde de oruç tutun. Zira Allah Teala o gece güneş batınca dünya semasına iner ve ta ki güneş doğana kadar “Bağışlanma dileyen yok mu, mağfiret edeyim? Rızık isteyen yok mu, rızık vereyim? (Bir derde) mübtela olan yok mu, afiyet vereyim?…” buyurur.”( İbn Mâce, “İkâme”, 191.)
Sonuç: Kuranda kasdedilen gece berat gecesi olmasa da , Şaban ayının değerli üç aylardan oluşu , peygamberimizin bu ayda ibadetini artırması ve birkaç kaynaktan zayıf da olsa bu gecenin önemi ile ilgili rivayetler bu geceye önem vermeyi gerektiriyor. Ancak bunu yaparken, hakkında sahih hadis bulunmayan özel ibadet türlerini, Sünnet’le sabit olmuş gibi değerlendirmemeye dikkat etmek gerekir.
5.Kadir gecesi : Kuranın indirildiği gece olarak kutlanır.Ramazanın 27. Gecesi.
Delil: Kadir suresi:
1. Biz onu (Kur'an'ı) Kadir gecesinde indirdik.
2. Kadir gecesinin ne olduğunu sen bilir misin?
3. Kadir gecesi, bin aydan hayırlıdır.
4. O gecede, Rablerinin izniyle melekler ve Ruh (Cebrâil), her iş için iner dururlar.
5. O gece, esenlik doludur. Ta fecrin doğusuna kadar.
Delil: Hadis:
“Kim inanarak ve karşılığını sadece Allah’tan umarak Kadir Gecesini ihya edip ibadetle geçirirse, geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhari, İman: 35; Tirmizî, Savm: 1)
Delil 2: Hadis:
Bir gün Âişe validemiz, Peygamberimize: “Ey Allah’ın elçisi! Kadir gecesinin hangi gece olduğunu anlarsam o gece nasıl dua edeyim?” diye sormuş, Peygamberimiz de ona: “Şu duayı oku” buyurmuştur:
“Allahım! Sen affedicisin, cömertsin. Affetmeyi seversin. Beni de affet.” (Tirmizi, Daavât)